Swahili book by Abdulwahid Mazrui & Khalfan Mohamed

Swahili: A Complete Course for Beginners.

Learn Swahili: Some noun classes

ABDULWAHID MAZRUI

Swahili Institute

M-WA NOUN CLASS

	Demonst rative	Possesive Pronouns	Adjectives	“a” of association	Subject Prefixes	Object Pronuons
Singular	Huyu Yule	w-* (y-)	m- (mw-*)	w-	Ni-  Si- u-    Hu- a-     Ha-	-ni- -ku- -m-
Plural	Hawa Wale	w-* (z-)	Wa- (w-*)	w-	Tu-  Hatu- m-    Ham- wa-  Hawa	-tu- -m- -wa-

M-WA   NOUN  CLASS

Mtu- watu

Mgeni- wageni

Mgonjwa- wagonjwa

Mpishi-wapishi

Mtoto –Watoto

Mzungu-Wazungu

Mfanyakazi – wafanyakazi

Mke-wake

Mtalii-Watalii

Msichana- Wasichana

Mvulana- Wavulana

Mdudu-Wadudu

Mnyama- Wanyama

Mwanafunzi- Wanafunzi

Mwalimu- Walimu

Mwenyeji- wenyeji

Mwizi- wezi

Mwanamke- wanawake

Mwanamume- wanaume

Baba

Mama

Ndugu

Kaka

Dada

Rafiki

Dereva

Daktari

MTOTO HUYU/WATOTO HAWA

MTOTO YULE/WATOTO WALE

POSSESIVES

-angu(my) – wangu

-ake(his/her- wake

-ako( your)- wako

-etu( our) – wetu

- enu(your plural)- wenu

-ao (their) wao

Huyu ni mwalimu wangu

JI- MA (LI-YA) NOUN CLASS

	Demonst rative	Possesive Pronouns	Adjectives	“a” of association	Subject Prefixes	Object Pronuons
Singular	Hili Lile	l-	(ji)-	la	li- (hali)	li
Plural	Haya Yale	y-	ma-	ya	ya- (haya)	ya

JI-MA  (LI-YA)NOUN  CLASS

Jicho- macho

Gari- magari

Jani- majani

Jina- majina

Goti-magoti

Duka- maduka

Tunda- matunda

Chungwa- machungwa

Yai- mayai

Darasa- madarasa

Jiwe- mawe

Maji- maji

Dirisha- madirisha

Jua-

Nanasi- mananasi

Papai-mapapai

Embe-maembe

Gari hili /Magari haya

Gari lile / Magari yale

Ninapenda yai la kuchemsha

Sipendi mayai ya kukaanga

POSSESIVES

-angu(my) – langu/yangu

-ako( your)- lako/yako

-ake(his/her- lake/yake

-etu( our) – letu/yetu

- enu(your plural)- lenu/yenu

-ao (their) lao/yao

Hili ni gari langu moja jipya

Haya ni magari yangu matatu mapya

Adjectives

Ghali

-bovu

-bichi

-bivu

More Adjectives.

-eupe

-ote

-ingine

M-MI NOUN CLASS

	Demonst rative	Possesive Pronouns	Adjectives	“a” of association	Subject Prefixes	Object Pronuons
Singular	Huu Ule	w-	m-	w-	u- (hau)	u
Plural	Hii Ile	y-	mi-	y-	i- (hai)	i

M-MI   NOUN  CLASS

Mti – Miti( tree)

Mchungwa

Mpapai

Mchezo- Michezo(game)

Mfereji- Mifereji(tap –in Zanzibar)(ditch in mainland)

Mfuko- Mifuko( a bag, pocket)

Mguu. Miguu( a leg, foot)

Mji- Miji( a town, city)

Mkate- Mikate

Mlango-Milango

Mlima

Muziki

Msikiti

MKATE HUU/MIKATE HII

MKATE ULE/MIKATE ILE

POSSESIVES

-angu(my) – wangu/yangu

-ako( your)- wako/yako

-ake(his/her- wake/yake

-etu( our) – wetu/yetu

- enu(your plural)- wenu/yenu

-ao (their) wao/yao

Huu ni mkate wangu mmoja mkubwa.

Hii ni makate yangu miwili mikubwa

-OTE(ALL/WHOLE)           mkate wote

                                                mikate yote

-INGI(MANY/A LOT)         milima mingi

-ingine

-enye

Adjectives

-kubwa

-dogo

N- (I-ZI)NOUN CLASS

	Demonst rative	Possesive Pronouns	Adjectives	“a” of association	Subject Prefixes	Object Pronuons
Singular	Hii Ile	y-	n- (ny)	ya	i- (hai)	-i-
Plural	Hizi Zile	z-	n- (ny)	za	zi- (hazi)	-zi-

N-  NOUN  CLASS

Suruali

Saa

Pua

Shingo

Nyumba

Email( barua pepe)

Kompyuta

Barua

Anuani

Sabuni

Meza

Bia

Chai

soda

rafiki

Nyumba hii / Nyumba hizi

Nyumba ile / Nyumba zile

Nyumba ya ghorofa

Nyumba za Marekani.

POSSESSIVES

-angu(my) – yangu/zangu

-ako( your)- yako/zako

-ake(his/her- yake/zake

-etu( our) –yetu/zetu

- enu(your plural)- yenu/zenu

-ao (their) yao/zao

Hii ni nyumba yangu moja kubwa

Hizi ni nyumba zangu tatu kubwa

Adjectives

-chafu

-baridi

KI-VI    NOUN CLASS

	Demonst rative	Possesive Pronouns	Adjectives	“a” of association	Subject Prefixes	Object Pronuons
Singular	Hiki Kile	Ch-	ki- (ch-)	cha	ki- (haki)	ki
Plural	Hivi Vile	Vy-	vi- (vy)	vya	vi- (havi)	vi

KI-VI   NOUN  CLASS

Kitabu

Kijiko

Kisima

Kiatu- viatu

Kiazi-viazi

Kiberiti-viberiti

Kichwa- vichwa

Kidole – Vidole

Kidonge- vidonge

Kijiji- vijiji

Kijiko- vijiko

Kikombe –vikombe

Kiswahili

Chumba

Chakula

Choo

Kioo

Kisu- visu

Kitanda- vitanda

Kitanda hiki ni changu/ Vitanda hivi ni vyetu

Kile ni kiazi kitamu /Vile ni viazi vitamu

Kikombe cha kahawa

Visahani vya chai

POSSESIVES

-angu(my) – changu/vyangu

-ako( your)- chako/vyako

-ake(his/her- chake/vyake

-etu( our) – chetu/vyetu

- enu(your plural)- chenu/vyenu

-ao (their) chao/vyao

Examples of agreement:

Hiki ni kitanda changu kizuri na kikubwa lakini hakina godoro

Viatu vyake ni vichafu na vinanuka

Selling mangoes and mabungo at Chake Chake near the market.

Pemba and Zanzibar:People and Places.

Fishermen in local canoes in Pemba.

Soko la Kengeja, Pemba.

Selling fish on a bike
Huyu ni muuza samaki kisiwani Pemba. Kwa Kiswahili hasa huyu anaitwa mchuuzi wa samaki. Yeye huenda bandarini na hununua samaki kutoka kwa wavuvi na baadae yeye hupita mitaani kuwauzia watu wa kawaida samaki. Baskeli yake huifunga susu kwenye kibao cha nyuma. Humo hutia samaki. Kwa kawaida unaponunua samaki kwa mchuuzi, hukufungia kwenye jani la mgomba. Baskeli inasaidia sana kwa usafiri na haina gharama kama gari.Kwahiyo wachuuzi wa samaki wanapata nafuu kwasababu hawahitaji kulipa gharama za mafuta ya petroli. Bei ya kununua samaki kwa mchuuzi huwa ni ya juu ukilinganisha na kununua kwa wavuvi wenyewe (added value)

Mbele ya soko la Kengeja, Pemba.

Hapa ni sokoni, Kengeja, Pemba. Tungule na nazi zinauzwa juu ya meza. Mahali hapa pia ji maarufu kwa watu wa Kengeja kukaa kama barazani na kuzungumza. Waswahili hupenda kukaa katika baraza kama hizi na kuzungumza mambo mbali mbali ya maisha yao. Kwa kawaida watu hukaa barazani saa za jioni au usiku.

Hili ni tangi la maji.Tangi hili liko Kengeja, Pemba.

Kituo cha daladala, Darajani, Zanzibar (Local bus stop Darajani, Zanzibar).
Hapa ni kituo cha daladala. Magari ya usafiri kuelekea maeneo tofauti ya mji wa Zanzibar. Hapa unaweza kupanda  gari kwenda uwanja wa ndege wa Zanzibar kwa bei ya chini. Kwa watu wanaofanyakazi maeneo ya mjini Zanzibar, hapa ni mahali ambapo hushuka daladala wakienda kazini na hupanda daladala hizo wanaporudi nyumbani. Kituo hiki pia kiko mbele ya soko la Zanzibar.

Wanafunzi wasichana, Dar-es-salaam (Girls students)

Hawa ni wanafunzi wasichana wa shule ya sekondari ya Azania. Shule hiyo ina wanafunzi wanawake watupu. Wanafunzi huvaa sare. Chini huvaa sketi rangi ya machungwa na juu huvaa shati manjano.

Wanafunzi wa Zanzibar (Students in Zanzibar)

Hawa ni wanafunzi wa Zanzibar. Hapa wanafunzi wanatoka shuleni na wanaenda kupanda daladala ili warudi nyumbani. Wanafunzi wa Zanzibar wanavaa sare. Wanafunzi wasichana(wanawake) huvaa kitambaa kujifunika kichwa (hijaab). Wanafunzi wanaume huvaa suruali refu. Wanafunzi wanaovaa nyeupe juu na nyeusi chini huwa ni wanafunzi wa sekondari na wale wanaovaa chini buluu na juu rangi ya malai (cream).

Mchezo wa watoto (Children traditional play)
Mchezo huu unaitwa "ana ana ano do". Jina la mchezo huu linatokana na nyimbo ya mchezo wenyewe. Ni mchezo maarufu kwa watoto wa Waswahili. Nyimbo yake inaimbwa hivi: "ana ana ana do, kachanika basto, ispiringi mitingo, ana kwa ana kadukuduku lembwe kafis"

In this game, the children participating lay their hands face down whilst one child sings a song. The child who sings the song is also hopping from one hand to another with every syllable of the song. When the song stops, the hand the singer's finger rests upon is out. The process continues until the last hand remaining is the winner.

Harusi ya Waswahili wa Zanzibar.
(Swahili wedding in Zanzibar)
Bwana harusi amevaa joho jeusi na kilemba. Mbele yake yuko shehe ambae ni muozeshaji. Shehe amevaa koti rangi ya  dhahabu na amevaa kanzu na kofia. Pia mbele ya bwana harusi ni mtoa idhini kwa upande wa bibi harusi. Yeye humwambia shehe kuwa ametoa idhini kwa msichana kuolewa. Baadae shehe huenda kumuona bi harusi ili kuthibitisha kuwa amekubali kuolewa. Baada ya hapo shehe huozesha rasmi.

Muslims graveyard.

Hapa ni makaburini. Ni mahali panapochimbwa makaburi kwa ajili ya  kuwazika Waislamu wanapofariki. Ukiangalia picha utaona wanaume watupu ndio waliopo makaburini. Katika utamaduni wa Waswahili, wanawake hawaendi makaburini. Kama aliekufa ni mwanamke, wanawake humuosha maiti na kumkafini na baadae hutiwa  kwenye jeneza. Wanaume baadae humsalia na huenda kumzika.

Pemba millipede

This is a Pemba millipede. They slowly become distinct because of the new construction in different parts in Pemba. They feed on fruits which fall down from trees. In Swahili it is known as "jongoo". Many people in Pemba do not like them. Although they are "shining" and "glittering", yet people consider them to be dirty. There is a song by the late Remmy Ongala which says "Jongoo mpenda watu, na watu hawampendi" (The millipede likes people but people do not like it).

Pemba Drums

Idd festival in Pemba. Young drummers go house to house to entertain people.

Swahili cultural items

Mchezo wa ng'ombe, Pemba (Bullfighting in Pemba)

Mchezo wa ng'ombe ni mmoja wa michezo ambayo inapendwa na Waswahili. Watu wengi hukusanyika mchezo huu unapochezwa. Mchezo huu huchezwa hasa Pemba.  Asili ya mchezo huu inasemekana ni Ureno. Tofauti na mchezo huu unavyochezwa huko Ureno, ng'ombe anaechezwa hauliwi. Ng'ombe hufungwa kamba ili iwe rahisi kumdhibiti asiwadhuru watu. Kabla ya ngombe kuachiwa uwanjani, hupigwa ngoma ambayo huwa na mpiga zumari. Watu wanaamini kuwa ng'ombe anaechezwa huwa na mashetani kichwani na ndio wanaomfanya ng'ombe huyo kuwa mkali.

Mtungi (water pot)

Huu ni mtungi. Ni chomba kinachotumiwa na Waswahili kwa ajili ya kuhifadhia maji ya kunywa. Mtungi hufinyangwa kwa udongo. Kwa kawaida mtungi huwekwa kipembeni. Pia katika utamaduni wa waswahili kila penye mtungi huweka pia kata. Kata ni chombo cha kunwea maji kutoka mtungini.Kata hutengenezwa kwa kifuu cha nazi na hutiwa mpini. Kata hufanana sana na upawa. Maji ya mtungi huwa baridi. Kwa kuwa mtungi upo katika utamaduni wa Waswahili kwa muda mrefu, ndio maana baadhi ya methali za Kiswahili zinautaja mtungi. Kwa mfano "siri ya mtu aijuae ni kata". Pia kuna msemo " ametulia kama maji ya mtungi"

Duka la wazila kuuzia kanga. Kanga ni vazi maarufu na muhimu kwa Waswahili hasa wanawake. Kanga kwa kawaida huwa na majina na wanaonunua, mbali ya kuangalia rangi, huangalia jina la kanga pia. aadhi ya watu hununua kanga kama zawadi kwa wake zao, wazazi wao au marafiki zao.

Nyumba ya bati. Mbele ya nyumba kuna mpapai.
Ngwachani, Pemba.

Makaa /Vipolo vya makaa

Kibanda cha kuku

Nyumba ya makuti
Nyumba ya udongo

Haya ni  makuti ya kuezekea nyumba hasa za udongo kama hiyo hapo juu. Makuti haya ambayo ni mabichi hukatwa kutoka kwenye mnazi. Makuti hayo hupasuliwa na baadae husukwa kama yanavyoonekana katika picha. Makuti hayo hufungwa juu ya paa la nyumba na hudumu kwa muda kidogo. Waswahili husema kuwa nyumba iliyoezekewa makuti hafanya watu walale usingizi mnono wakati wa mvua na hupunguza joto wakati wa kiangazi. Baada ya muda makuti yanapoanza kuvujisha, huezuliwa na huezekwa mengine. Pia kuna namna nyengine ya makuti ya kuwezekea ambayo huwa ni makavu na hayo husukwa tofauti na haya mabichi.

Kietezo

Shamba la muhogo

Choo cha makuti

Kanga

Down town Chake Chake,Pemba